هۆرمۆنەکان بریتین لە ماددە کیمیاییەکان کە لە لایەن ڕژێن و خانە جۆراوجۆرەکانی لەشدا بەرهەم دەهێنرێن و وەک نێردراو کاردەکەن بۆ ڕێکخستن و هەماهەنگی کارەکانی ئەندام و شانە جیاوازەکان. ئەم ماددانە دەردەدرێن بۆ ناو خوێن و دەچنە خانە یان ئەندامە ئامانجدارەکان، لەوێش بە وەرگرە تایبەتەکانەوە دەبەسترێنەوە بۆ دەستپێکردنی وەڵامە فیزیۆلۆژییە تایبەتەکان.
هۆرمۆنەکان ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە پاراستنی هێمۆستاسیس و ڕێکخستنی گەشە و گەشەکردن و کۆنترۆڵکردنی میتابۆلیزم و هەماهەنگیکردنی ئەرکە جیاوازەکانی جەستە. یارمەتی ڕێکخستنی پرۆسەکانی وەک میتابۆلیزم، زاوزێ، وەڵامدانەوەی فشار، باری دەروونی، خەو و چەندانی تر دەدەن. هۆرمۆنەکان دەتوانن کاریگەری کورتخایەن و درێژخایەنیان لەسەر جەستە هەبێت، دەردان و ئاستەکانیان بە توندی بە میکانیزمەکانی فیدباک کۆنتڕۆڵ دەکرێت.
ڕژێنە جیاوازەکانی لەش هۆڕمۆنی تایبەت بەرهەم دەهێنن. هەندێک لە ڕژێنە سەرەکییەکان کە بەشدارن لە بەرهەمهێنانی هۆرمۆندا بریتین لە هیپۆتالاموس، ڕژێنی هێلکەدان، ڕژێنی تایرۆید، ڕژێنەکانی ئەدرنال، پەنکریاس، هێلکەدان (لە مێینەدا) و کۆئەندامی زاوزێ (لە نێرەکاندا). هەر هۆرمۆنێک ئامانج و کارێکی دیاریکراوی هەیە و پێکەوە کاردەکەن بۆ پاراستنی هاوسەنگی گشتی و کارکردنی جەستە.
بە گشتی هۆرمۆنەکان نێردراوی کیمیایی گرنگن کە یارمەتیدەرن لە ڕێکخستن و هەماهەنگیکردنی پرۆسەی فیزیۆلۆژی جۆراوجۆر لە جەستەدا، دڵنیابوون لە کارکردنی دروست و هاوسەنگی سیستەمی جەستە.
1. ئەنسۆلین: ئاستی شەکر لە خوێندا ڕێکدەخات بە ئاسانکاری بۆ وەرگرتنی گلوکۆز لەلایەن خانەکانەوە.
2- گلوکاگۆن: ئاستی شەکر لە خوێندا زیاد دەکات بە هاندانی دەردانی گلوکۆزی هەڵگیراو.
3. هۆرمۆنی گەشە: هاندەری گەشەکردن و زاوزێی خانەکان و دووبارە دروستبوونەوەی خانەکانە.
4. هۆرمۆنی هاندانی غودەی دەرەقی (TSH): بەرهەمهێنان و دەردانی هۆرمۆنەکان لە لایەن ڕژێنی غودەی دەرەقی ڕێکدەخات.
5. تایرۆکسین (T4) و تراییۆدۆتایرۆنین (T3): کۆنتڕۆڵی میتابۆلیزم و گەشەکردن دەکات.
6. هۆرمۆنی ئەدرینۆکۆرتیکۆتڕۆپیک (ACTH): هاندەری بەرهەمهێنان و دەردانی کۆرتیزۆڵە لە ڕژێنەکانی ئەدرنال.
7. کۆرتیزۆڵ: یارمەتی ڕێکخستنی وەڵامدانەوەی فشار و میتابۆلیزم و کارکردنی بەرگری لەش دەدات.
8- هۆرمۆنی هاندانی فۆلیکۆل (FSH): کۆنتڕۆڵی پرۆسەکانی زاوزێ دەکات، لەوانە بەرهەمهێنانی هێلکە و سپێرم.
9. هۆرمۆنی لوتینیز (LH): هێلکەدان و بەرهەمهێنانی هۆرمۆنی سێکسی (ئیسترۆجین و پرۆجسترۆن لە مێینەدا، هۆرمۆنی تێستۆستیرۆن لە نێرەکاندا) ڕێکدەخات.
10. پرۆلاکتین: هاندانی بەرهەمهێنانی شیر لە خانمانی شیردەردا.
11. ئۆکسیتۆسین: ڕۆڵی هەیە لە پەیوەندی کۆمەڵایەتی و منداڵبوون و دەردانی شیر لەکاتی شیرپێداندا.
12- میلاتۆنین: سووڕی خەو و بەئاگابوون ڕێکدەخات و ڕۆڵی هەیە لە پاراستنی ڕیتمەکانی ڕۆژانەدا.
13. هۆرمۆنی پاراتایرۆید (PTH): ئاستی کالیسیۆم و فسفۆر لە خوێندا ڕێکدەخات.
14. کالسیتۆنین: ئاستی کالیسیۆم ڕێکدەخات بە ڕێگریکردن لە تێکچوونی ئێسک و زیادکردنی دەردانی کالیسیۆم.
15. ئەلدۆستیرۆن: پەستانی خوێن و هاوسەنگی ئەلکترۆلایت کۆنتڕۆڵ دەکات بە ڕێکخستنی ئاستی سۆدیۆم و پۆتاسیۆم.
16. هۆرمۆنی دژە میزهەڵگر (ADH): هاوسەنگی ئاو ڕێکدەخات بە کۆنتڕۆڵکردنی دووبارە هەڵمژینی ئاو لە گورچیلەدا.
17. ئیسترۆجین: بەرپرسە لە گەشەکردنی سێکسی مێینە و ڕێکخستنی سوڕی مانگانە و پاراستنی شانەکانی زاوزێ.
18. پرۆجسترۆن: منداڵدان ئامادە دەکات بۆ دووگیانی و پارێزگاری لە دووگیانی دەکات.
19- هۆرمۆنی تێستۆستیرۆن: بەرپرسە لە گەشەی سێکسی پیاوان و بەرهەمهێنانی سپێرم و پاراستنی شانەکانی زاوزێ.
20- لێپتین: ئارەزووی خواردن و میتابۆلیزم ڕێکدەخات، ئاماژەیە بۆ تێربوون.
21. گرێلین: ئارەزووی خواردن هان دەدات و هاوسەنگی وزە ڕێکدەخات.
22. سیرۆتۆنین: ڕۆڵی هەیە لە ڕێکخستنی باری دەروونی و ئارەزووی خواردن و خەوتن.
23- دۆپامین: کاریگەری لەسەر پاڵنەر و پاداشت و چێژ هەیە.
24- ئیپینفرین (ئەدرنالین): وەڵامدانەوەی "شەڕ یان هەڵاتن"ی جەستە لە بارودۆخی سترێسدا دەستپێدەکات.
25. نۆرئەپینفرین: کاریگەری لەسەر سەرنج و وریایی و باری دەروونی هەیە.
26. ڕیلاکسین: ماسولکەکان و بەستەرەکان ئارام دەکاتەوە وەک ئامادەکارییەک بۆ منداڵبوون.
27. گۆنادۆتڕۆپینی کۆریۆنی مرۆڤ (hCG): پاڵپشتی دووگیانی دەکات لەڕێگەی هاندانی بەرهەمهێنانی پرۆجسترۆن و ئیسترۆجین.
28. Erythropoietin: هاندەری بەرهەمهێنانی خڕۆکە سوورەکانی خوێنە لە مۆخی ئێسکدا.
29. پێپتیدی ناتریۆریتیکی دەمار (ANP): پەستانی خوێن و هاوسەنگی شلە ڕێکدەخات.
30. کۆلیسیستۆکینین (CCK): هاندەری دەردانی ئەنزیمەکانی هەرس و زەرداو.
31. گاسترین: دەردانی ترشی گەدە لە گەدەدا ڕێکدەخات.
32. سکرین: هاندەری دەردانی شەربەتی پەنکریاسی دەوڵەمەندە بە بیکاربۆنات بۆ بێلایەنکردنی ترشی گەدە.
33. مۆتیلین: جوڵەی گەدە و کۆمپلێکسی جووڵەی کۆچبەر لە کۆئەندامی هەرسدا ڕێکدەخات.
34. Inhibin: ڕێگری لە بەرهەمهێنانی FSH دەکات، ڕێژەی هۆرمۆنی زاوزێ ڕێکدەخات.
35. ئەدیپۆنێکتین: ڕۆڵی هەیە لە هەستیاری ئەنسۆلین و میتابۆلیزمدا.
36. تایمۆسین: ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە گەشەکردن و کارکردنی خانەکانی T، پاڵپشتی سیستەمی بەرگری لەش دەکات.
37. مادەی P: سیگناڵی ئازار دەگوازێتەوە لە کۆئەندامی دەمار.
38. سۆماتۆستاتین: ڕێگری لە دەردانی هۆرمۆنی گەشەکردن دەکات و ئەنسۆلین و گلوکاگۆن ڕێکدەخات.
39. ڕیلاکسین: ماسولکەکانی منداڵدان لە کاتی منداڵبووندا ئارام دەکاتەوە و کاریگەری لەسەر نەرمی جومگەکان دەبێت.
40. هۆرمۆنی دەردانی سۆماتۆترۆپین (GHRH): هاندەری دەردانی هۆرمۆنی گەشەکردنە.
41. هۆرمۆنی دەردانی گۆنادۆترۆپین (GnRH): هاندەری دەردانی FSH و LH ە.
42. هۆرمۆنی دەردانی کۆرتیزۆل (CRH): هاندەری دەردانی ACTH.
43. هۆرمۆنی هاندەری میلانۆساید (MSH): کۆنتڕۆڵی ڕەنگکردنی پێست دەکات.
44. ترۆمبۆپۆیتین: بەرهەمهێنانی پلاکتەکان ڕێکدەخات.
45. ئۆستیۆکالسین: ڕۆڵی هەیە لە دروستبوونی ئێسک و ڕێکخستنی میتابۆلیزمی گلوکۆز.
46. گالانین: خواردنی خۆراک و هەستکردن بە ئازار و باری دەروونی ڕێکدەخات.
47. فاکتەری گەشەی هاوشێوەی ئەنسۆلین (IGF): گەشە و دووبارەبوونەوەی خانەکان هان دەدات.
48. نیورۆپێپتیدی Y: ئارەزووی خواردن و هاوسەنگی وزە و وەڵامدانەوەی فشار ڕێکدەخات.
49. پڕۆتینی پەیوەندیدار بە PTH (PTHrP): ئاستی کالیسیۆم و فۆسفات لە گەشەکردن و پلێتەکانی گەشەی ئێسکدا ڕێکدەخات.
50. ڤازۆپرێسین: هاوسەنگی ئاو و پەستانی خوێن ڕێکدەخات.
51. پۆلیپێپتیدی پەنکریاس: دەردانی پەنکریاس و وەرگرتنی خۆراک ڕێکدەخات.
52. ڕێنین: سیستەمی ڕێنین-ئەنجیۆتەنسین-ئەلدۆستیرۆن دەستپێدەکات، پەستانی خوێن ڕێکدەخات.
53. ئەنجیۆتەنسین: پەستانی خوێن زیاد دەکات بە بەرتەسککردنەوەی خوێنبەرەکان.
54. ئەنزیمەکانی گۆڕینی ئەنجیۆتەنسین (ACE): ئەنجیۆتەنسین I دەگۆڕێت بۆ ئەنجیۆتەنسین II.
55. هۆرمۆنی هاندەری ئێریترۆپۆئیتین (EPO): هاندەری بەرهەمهێنانی ئێریترۆپۆیتینە.
56. پێپتیدی ڕێگری گەدە (GIP): دەردانی ترشی گەدە ڕێگری دەکات و دەردانی ئەنسۆلین ڕێکدەخات.
57. پێپتید YY (PYY): ئارەزووی خواردن و خواردنی خۆراک ڕێکدەخات.
58. فاکتەری گەشەی ڕیشاڵە گەورەکان 23 (FGF23): میتابۆلیزمی فۆسفات و ڤیتامین D ڕێکدەخات.
59. وەرگری لێپتین (LEPR): ناوبژیوانی کاریگەرییەکانی لێپتین دەکات لەسەر ئارەزووی خواردن و میتابۆلیزم.
60. پڕۆتینەکانی بەستنەوەی فاکتەری گەشە هاوشێوەی ئەنسۆلین (IGFBPs): چالاکیی IGFs ڕێکدەخەن.
61. پێپتیدی دەردانی هۆرمۆنی گەشە (GHRP): هاندەری دەردانی هۆرمۆنی گەشەکردنە.
62. نێرۆتێنسین: جوڵە و دەردانی ڕیخۆڵە ڕێکدەخات.
63. نیۆرۆپێپتیدی S: وروژاندن، دڵەڕاوکێ و وەڵامدانەوەی فشار ڕێکدەخات.
64. نیورۆمێدین یو: وەرگرتنی خۆراک و میتابۆلیزمی وزە ڕێکدەخات.
65. وەرگری ڤازۆپرێسین: ناوبژیوانی کاریگەرییەکانی ڤازۆپرێسین دەکات لەسەر دووبارە هەڵمژینی ئاو.