دووەم ئۆکسیدی کاربۆن (CO2) گازێکی بێ ڕەنگ و بێ بۆنە و لە یەک ئەتۆمی کاربۆن پێکهاتووە کە بە دوو ئەتۆمی ئۆکسجین بەستراوەتەوە. پێکهاتەیەکی گرنگە بۆ بەردەوامبوونی ژیان لەسەر زەوی، ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە خولی کاربۆن و کاریگەری گەرمخانەییدا. لە کاتێکدا دووەم ئۆکسیدی کاربۆن بە پلەی یەکەم بەهۆی پەیوەندییەکەی بە گۆڕانی کەشوهەوا و گەرمبوونی جیهانەوە سەرنجی ڕاکێشاوە، بەڵام چەندین تایبەتمەندی و بەکارهێنانی بەرچاوی دیکەی هەیە.
یەکێک لە تایبەتمەندییە دیارەکانی دووەم ئۆکسیدی کاربۆن ڕۆڵی لە فۆتۆسێنتێزدا، ئەو پرۆسەیەی کە ڕووەک و چڵکن و هەندێک بەکتریا تیشکی خۆر و ئاو و دووەم ئۆکسیدی کاربۆن دەگۆڕن بۆ ئۆکسجین و گلوکۆز. لە ڕێگەی ئەم پرۆسەیەوە دووەم ئۆکسیدی کاربۆن وەک سەرچاوەیەکی سەرەکی کاربۆن بۆ ڕووەکەکان کاردەکات و گەشەکردنیان ئاسان دەکات و وەکو بلۆکی بنیاتنانی کاربۆهیدرات و پرۆتین و چەوریەکان کاردەکات.
هەروەها دووەم ئۆکسیدی کاربۆن وەک بەرهەمێکی لاوەکی هەناسەدانی خانەیی لە ئاژەڵ و مرۆڤدا بەرهەم دێت. لە کاتی هەناسەداندا ئۆکسجین بەکاردەهێنرێت و دووەم ئۆکسیدی کاربۆن وەک بەرهەمێکی پاشماوە دەردەچێت. ئەم دووەم ئۆکسیدی کاربۆن لە ڕێگەی خوێنەوە دەگوازرێتەوە بۆ سییەکان و لەوێ هەناسە دەدرێتەوە بۆ بەرگەهەوا. هاوسەنگی نێوان فۆتۆسێنتێز و هەناسەدان یارمەتی پاراستنی چڕیی تاڕادەیەک جێگیری دووەم ئۆکسیدی کاربۆن دەدات لە بەرگەهەواوە.
لە ساڵانی ڕابردوودا دووەم ئۆکسیدی کاربۆن بەهۆی ڕۆڵی وەک گازی گەرمخانەیی، سەرنجێکی بەرچاوی بەدەستهێناوە. بەشدارە لە کاریگەری گەرمخانە بە گیرکردنی گەرمی لە بەرگەهەوای زەویدا. لە کاتێکدا بڕێکی دیاریکراو لە دووەم ئۆکسیدی کاربۆن پێویستە بۆ پاراستنی مەودای پلەی گەرمی گونجاو لەسەر زەوی، چالاکییەکانی مرۆڤ، بەتایبەتی سووتاندنی سووتەمەنی بەردینی وەک خەڵوز و نەوت و گازی سروشتی، چڕی دووەم ئۆکسیدی کاربۆنیان لە بەرگەهەوادا بە شێوەیەکی بەرچاو زیاد کردووە. پێدەچێت ئەم زیادبوونە بزوێنەری سەرەکی گۆڕانی کەشوهەوا و گەرمبوونی جیهان بێت.
بەڵام دووەم ئۆکسیدی کاربۆن بەکارهێنانی گرنگی هەیە لە دەرەوەی کاریگەرییەکانی لەسەر ژینگە. لە پیشەسازییە جیاوازەکاندا وەک مادەی کوژێنەرەوەیەکی گشتگیر و کاریگەر لە سیستەمی ئاگرکوژێنەوەدا بەکاردەهێنرێت. ئاگرکوژێنەرەوەی دووەم ئۆکسیدی کاربۆن بە جێهێشتنی ئۆکسجین کاردەکات، بە شێوەیەکی کاریگەر ئاگرەکە دەخنکێنێت. سەرەڕای ئەوەش، دووەم ئۆکسیدی کاربۆن بەکارهێنانی لە بەرهەمهێنانی خواردنەوە گازییەکاندا دەبینێتەوە، کە تێیدا تایبەتمەندی فیزی دابین دەکات و وەک پارێزەرێک کاردەکات.
هەروەها دووەم ئۆکسیدی کاربۆن لە تەکنیکە بەرزکراوەکانی وەرگرتنەوەی نەوتدا بەکاردەهێنرێت، لەوێدا دەخرێتە ناو کۆگاکانی نەوتەوە بۆ زیادکردنی کارایی دەرهێنانی نەوت. جگە لەوەش، لە پیشەسازی خۆراکدا وەک گازی پلەی خۆراک بۆ پاراستنی خۆراک و بەستن و پرۆسەکانی کاربۆنکردن بەکاردەهێنرێت.
لە ساڵانی ڕابردوودا توێژەران بەدوای ڕێگاکانی گرتن و هەڵگرتنی دووەم ئۆکسیدی کاربۆندا دەگەڕێن بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی لەسەر گۆڕانی کەشوهەوا. تەکنەلۆژیاکانی گرتن و هەڵگرتنی کاربۆن (CCS) ئامانجیان گرتنی دووەم ئۆکسیدی کاربۆن لە وێستگەکانی کارەبا و دامەزراوە پیشەسازییەکان و هەڵگرتنی لە ژێر زەوی یان بەکارهێنانی بۆ بەرزکردنەوەی وەرگرتنەوەی نەوت.
تێگەیشتن لە ڕەفتار و سەرچاوە و کاریگەرییەکانی دووەم ئۆکسیدی کاربۆن زۆر گرنگە بۆ چارەسەرکردنی گۆڕانی کەشوهەوا و دروستکردنی چارەسەری بەردەوام. هەوڵەکان بۆ کەمکردنەوەی دەردانی دووەم ئۆکسیدی کاربۆن، پێشخستنی سەرچاوەی وزەی نوێبووەوە، و پەرەپێدانی تەکنەلۆژیای داهێنەرانە بۆ گرتن و بەکارهێنانی کاربۆن زۆر گرنگن بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی ئەم گازە گەرمخانەییە و گواستنەوە بۆ داهاتوویەکی کەم کاربۆن.