پێغەمبەرمان محمد (صلی الله علیە وسلم) لە 12ی ڕەبیع الاولی ساڵی فیل (هاوتایە لەگەڵ نزیکەی ساڵی 571ی ساڵی زایینی) لە شاری مەککە لە هۆزی ئەبو تالیب لەدایک بووە .
باوکی (عەبدوڵڵا بن عەبدولمطلب) لە هۆزی قوڕەیش، پێش لە دایکبوونی پێغەمبەر کۆچی دوایی کرد، دایکی (ئامینە بنت وەحب) لە تەمەنی شەش ساڵیدا کۆچی دوایی کرد.
حەلیمە السعدیە بۆ ماوەی دوو ساڵی تەواو شیری پێدەدا و دەگێڕدرێتەوە کە لە ماوەی شیرپێدانەکەیدا بەدیە بن سەعد سەوز بوو و مەڕەکانی پڕ بوون لە مەمک و نیعمەتێک کە پێشتر نەبینرابوو، هاتە سەری.
لەگەڵ کۆچی دوایی ئامینە، محەمەد لەلایەن باپیرەی، عەبد المطالب و پاشان دوای مردنی، مامی، ئەبو تالیب، بەخێو کرا.
گەنجی خۆی
محمد (دروودی خوای لێبێت) وەک شوان کاری کردووە بۆ یارمەتیدانی مامی و دواتر وەک کاسبکار. وە لەناو خەڵکی قوڕەیشدا بە ڕاستگۆیی ناسرابوو، ئەوانیش پێیان دەگوت الامین.
لەسەر دەسەڵاتی پێغەمبەر (دروودی خوای لێبێت) هاتووە کە هەرگیز سوجدەی بۆ بت نەبردووە، نە یاریش بووە.
لە تەمەنی بیست و پێنج ساڵیدا هاوسەرگیری لەگەڵ خەدیجە کردووە، لە کاتێکدا ئەویش تەمەنی چل ساڵ بووە. وە خەدیجە خوا لێی ڕازی بێت بازرگان و دەوڵەمەند بوو و ئەو کەسە بوو کە پێشنیاری هاوسەرگیری بۆ محمد کرد بەهۆی متمانەپێکراوییەوە.
خەدیجە یەکەم کەس بوو کە شووی بە پێغەمبەر (دروودی خوای لێبێت)، وە تا مرد، شووی بە کەسی تر نەکرد و بیست و پێنج ساڵ لەگەڵیدا مایەوە، وە یەکەم کەس بوو کە موسڵمان بوو .
بانگەواز و وەحی
محمد (دروودی خوای لێبێت) بۆ عیبادەت دەچووە دەرەوە بۆ ئەشکەوتی حرا، خواردن و خواردنەوەشی لەگەڵ خۆی دەبرد و ماوەیەک لەوێ دەمایەوە. کاتێک تەمەنی گەیشتە چل ساڵ، جبریل سەلامی خوای لەسەر بێت، هاتە لای لەکاتێکدا لە ئەشکەوتی حرا بوو، لەوێش بۆ یەکەمجار وەحی هات و یەکەم ئایەت کە دابەزی، سەرەتای سورەتی العلق:
{ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ * خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ * اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ * الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ * عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ }.
دوای ئەوە وەحی بۆ ماوەی بیست و سێ ساڵ بەردەوام بوو لە دابەزین.
بانگەوازی پێغەمبەر (خوای گەورە سەلامی بدات) بۆ ئیسلام بە نهێنی دەستی پێکرد لە ترسی قوڕەیش و ستەمکردنیان لە موسڵمانان و دوای تێپەڕبوونی سێ ساڵ وەحییەک دابەزی کە فەرمانی کرد بانگەوازەکە ئاشکرا بکرێت.
ئیسلام وردە وردە لە مەککە دەستی بە تەشەنەکردن کرد و بەو ململانێیە لە نێوان قورەیش و موسڵمانان دەستی پێکرد و ساڵانێک چارەسەرنەکراو بوون، ئەمەش وایکرد پێغەمبەر (دروودی خوای لێبێت) دوای چواردە ساڵ لە بانگەوازەکە موسڵمانەکان بهێنێتە دەرەوە بۆ یەسریب. بەم شێوەیە کۆچی پێغەمبەر لە ساڵی ٦٢٢ی زایینیدا هات و موسڵمانانی مەدینە بە خۆشحاڵییەکی زۆرەوە وەریانگرت و بە ئەنسار ناویان لێنرا لەبەر پشتگیری پێغەمبەر (دروودی خوای لێبێت) و ناوی لێنرا یەثریب (شاری پێغەمبەر) یان مەدینە.
وە لە مەدینەوە بناغەکانی دەوڵەتی ئیسلامی دامەزران و بڵاوبوونەوەی ئیسلام بەردەوام بوو و مەککە داگیرکرا و زۆربەی هۆزە عەرەبەکان موسڵمان بوون.
بانگەواز بۆ ئیسلام نزیکەی بیست و سێ ساڵی خایاند، لەو ماوەیەدا قورئانی پیرۆز وەک ڕێبەر و یاسادانەر بۆ موسڵمانان دابەزی، تا دوا ئایەت لە کاتی حاجی ماڵئاوایی دا دابەزی:
{الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلاَمَ دِيناً}.
{ئەمڕۆ دینەکەتم بۆ تۆ کامڵ کردووە، تەواو بووم نیعمەتم بۆ ئێوە }.
کۆچی دوایی محمد (دروودی خوای لێبێت)
پێغەمبەر (دروودی خوای لێبێت) دوای ماوەیەکی کەم لە حەجەکەی ماڵئاوایی کۆچی دوایی کرد، دوای ئەوەی تووشی نەخۆشی بوو. وە ئەوەش لە ڕۆژی دووشەممەی ڕەبیع الاول بوو لە ساڵی ١١ی کۆچی، کە هاوتایە لەگەڵ ٨ی حوزەیرانی ساڵی ٦٣٢ی زایینی، پێغەمبەر (دروودی خوای لێبێت) لە تەمەنی شەست و سێ ساڵیدا کۆچی دوایی کرد.